ग्राहकहो (ललित)

नाही समजलं ? बरं वेगळ्या पद्धतीने सांगतो. म्हणजे असं बघा कि समजा…..म्हणजे समजा हं ! जर एखादी गाडी बघणे, तीच्या बद्दलचे फायदे कळाल्यावर अासक्ती निर्माण होणे मग ती विकत घेणे अाणि त्यात जाऊन बसणे. हि प्रक्रिया जर ‘जन्म’ असेल तर….

…तर ग्राहकहो, तुम्ही जन्माला आलात तेथेच गंडवला गेला आहात. जन्म म्हणजे अाता एका गाडीत बसल्याचे जे तुम्हाला जाणवते अाहे, त्या गाडीत ज्यात तुम्हाला उत्तम मायलेज, कमीत कमी इंधन, कमी मेंटेनन्स अाणि भरपुर लक्झरीअस अाणि अारामदायी म्हणुन बसवलं अाहे. ती अाता पुढील चौ-यांशी लक्ष फेरे इथेच घुटमळत राहणार अाहे. गाडीची कंपनी देह, काया किंवा शरीर ह्या नावानेही तिला अोळखतात. नावं जरी वेगळाली असली तरी मालक एकच असतो. बाहेर जरा वाकुन पाहिलं, खरं तर वाकुनच पहावं लागेल कारण एकदा गाडीत अाल्यानंतर गाडीच्या बाहेर येणं अाता शक्य नाही. जास्तीत जास्त ह्या गाडीतुन त्या गाडीत महत्प्रयासाने जाता येईल पण इतकंच. कारण गाडीबाहेर येण्यासाठीचे कष्ट तुम्हाला झेपणारे नाहीत. तर, जरा वाकुन पाहिलं तर एक लक्षात येईल कि गाडीला जी चार चाकं अाहेत तो मुळातच भ्रम अाहे. अगदीच निरखुन पाहिलं तर चारही चाकांच्या कंपनीचा मेक तुम्हाला दिसेल. भास, भ्रम, मिथ्या, माया. हि गाडी ह्या चाकांच्या सहाय्याने कुठेतरी घेऊन जात अाहे असा तुम्हाला सतत भ्रम होत राहिलं. मात्र कुठेतरी जाणारे तुम्ही कुठेही पोहोचण्याची शाश्वती नाही. पण हे तुम्हाला कळणार नाही. हो, पण हे तुम्हाला ‘कळणारच’ नाही असंही नाही. तर ग्राहकहो, तुम्ही जन्माला आलात तेथेच गंडवला गेला आहात.

ग्राहकहो, ह्या गाड्या ज्यांना मेंटेनन्स कमी अाहे असं सांगितलं गेलं होतं त्यांला सतत सजवण्याचा तुम्हाला मोह होत राहिल. कुठे न नेणा-या चाकांमध्ये हवेचा दाब सतत सारखा ठेवावा लागेल. रेडिएटर मधलं पाणी, इंजिनमधलं अॉईल सगळ्यांची लेवल सतत तपासत रहावी लागेल. काहीही कारण नसतांना डॅशबोर्डवरची धुळ साफ करणा-या चालकासारखे तुम्ही पुन्हा पुन्हा कपडा मारत रहाल. मळकट कपड्यामुळे तेच साफ केलेलं तेच धुळकण पुन्हा तिथेच सुटल्याने सफाई केल्याचा फक्त भास तुम्हाला सतत होत राहिल. मुळातच ह्या सर्व कामांमध्येच तुम्ही इतके गुंतलेले रहाल कि ग्राहकहो, तुम्ही जन्माला आलात तेथेच गंडवला गेला आहात हे तुमच्या ध्यानीमनीही येणार नाही.

ग्राहकहो, कधी कधी असंही होईल कि हे सगळंच रहाटगाडगं असह्य होईल मग काच भरुन पाणी येईल मग वायपर वायपर सावरुन परत तयार रहावं लागेल. वाटलं तर एकट्याने प्रवास करत रहा. वाटलं तर अाणखी काही सहप्रवासी घ्या. प्रवासात हवे ते संगीत लावत रहा. हि ‘हवी ती’  मुभा दिलेली असली तरी तुम्ही अाधी बालगीते नंतर काही उथळ गाणी नंतर संथ गाणी अाणि नंतर भक्तीगीतंचं एेकणार अाहात. पण ह्याचा क्रम बदलुन पहायला हरकत नाही. पण नियम असल्यासारखं तुम्ही तोच क्रम पाळत रहाल. मग कधीतरी गाडीचा एखादा लाला बीप वाजुन ‘अलर्ट’ वाजेल किंवा गाडीच्या फायरिंगमध्ये नॉकींग जाणवेल. मग उगाच थोडं इकडं तिकडं पाहिल्यावर तुमच्या हाताला एक ‘युजर्स मॅन्युअल’ लागेल. ज्याला काही लोक धर्मग्रंथही म्हणतील. मग त्यात तसं तसं सांगितल्याप्रमाणे वागत राहिल्यावरही सगळं काही ठिक झाल्याची अाशा तग धरुन राहिलं. पण तरीही तुमचा एखादा कोपरा रिता रिता जाणवण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. पण हे उघड उघड बोलण्याचं धाडसंही नाही. एव्हाना काचेतुन दुसरा गाडीवाला तुम्हाला हेही सांगायचा प्रयत्न करेल कि ‘ते’ नव्हे ‘हे’ माझ्याकडे असलेलं मॅन्युअल वाच. कारण तुझ्याकडे असलेलं मॅन्युअल तद्दन फालतु अाहे. ते एेकुन तुम्ही तीनच गोष्टी करा. एक तर खुल्या दिलाने त्याचं एेका, किंवा दुसरं म्हणजे दुर्लक्ष करा किंवा तिसरं म्हणजे ‘गाडी मॉडेल वेगळे असल्याने त्या त्या मॉडेल ने ते ते मॅन्युअलच वाचावे त्यात गैर नाही’ हे सामंजस्याने त्या चालकाला कळवा. परंतु ह्या तिनही गोष्टीसोडुन हुज्जत घालायला जाल तर अपघाताशिवाय हातात काहीही येणार नाही. मुळात कुठेही न जाणा-या गाडीचं मॅन्युअल वाचणंच विरंगुळ्याचं काम असल्याने त्यावरुन हुज्जत वगैरे घालणं हे किती महद् वेडगळपणाचं अाहे ह्याची कल्पना तुम्ही कराच. बरं इतकं असुनही गाडी सोडुन जाण्याचा विचारही तुमच्या अासक्तग्रस्त मनात येणार नाही. मुळात गाडी हेच सर्वस्व अाहे अाणि ह्या गाडीची सजावट म्हणजेच अायुष्याचा खरा अर्थ अाहे हेच तुम्ही मानत रहाल. पण गाडी सोडुन देण्यात खरा अर्थ दडलाय हे कळेपर्यंत खुप वेळ झालेला असेल. मुळात गाडी प्रवेश करणेच एक छल होता म्हणजेच ग्राहकहो, तुम्ही जन्माला आलात तेथेच गंडवला गेला आहात.

ग्राहकहो, कधी गाडी हळुवार चाललेली असेल तेव्हा वाटेल ‘अाहाहा हाच तो प्रवास!’ , कधी असंही जाणवेल कि रस्त्यात प्रचंड खाचखळगे अाहे. मग त्यामुळे मानेत उसण भरेल, मणक्याचे हाड मोडेल, शेवटी शेवटी गाडी उताराला लागेल तेव्हा अातापर्यंतचा सगळा प्रवास झरझर समोरुन उलगडत जाईल. पण लक्षात घ्या , हि गाडी ह्या चाकांच्या सहाय्याने कुठेतरी घेऊन जात अाहे असा तुम्हाला सतत भ्रम होत राहिलं. मात्र कुठेतरी जाणारे तुम्ही कुठेही पोहोचण्याची शाश्वती नाही. म्हणुन ग्राहकहो, तुम्ही जन्माला आलात तेथेच गंडवला गेला आहात हे लक्षात घ्या.

- प्राजक्त २१ जुलै २०१७